Rau dền đang dùng làm thực phẩm gồm nhiều loài: Dền cơm (Amaranthus viridis L.) và dền tía (Amaranthus tricolor L.), thuộc họ rau dền (Amaranthaceae). Bộ phận dùng làm thuốc là toàn cây và rễ.
Dền cơm vị ngọt, tính hàn. Dền tía vị ngọt, mát, vào đại tràng. Rau dền là thực phẩm trong mùa hè tác dụng mát gan, thanh nhiệt. Một số nghiên cứu mới đây cho thấy: chúng có khả năng tăng thải trừ chất phóng xạ, thanh thải chất độc vì chúng có nhiều sterol, các acid béo không no.
Theo Đông y, rau dền thanh nhiệt, mát gan, ích khí và khai khiếu. Dùng cho người kiết lỵ, táo bón, rối loạn tiết niệu, đau mắt đỏ, sưng đau họng, côn trùng cắn đốt. Hằng ngày dùng 100 – 250g; nấu, xào, ép nước.
Món ăn thuốc có rau dền:
Cháo rau dền tía (Tử hiện chúc): Rau dền tía 200g rửa sạch, nấu lấy nước; rau nấu cháo với gạo lứt. Ăn khi đói. Dùng tốt cho phụ nữ trước và sau khi sinh con có hội chứng kiết lỵ; người cao tuổi viêm ruột, kết lỵ.
Canh rau dền (Hiện thái thang): Rau dền tía 200g rửa sạch, nấu canh. Thích hợp cho bệnh nhân ung thư cổ tử cung, hội chứng lỵ, u tuyến giáp trạng lành tính.
Canh rau dền thịt lợn: Rau dền tía 60g, thịt lợn nạc 60g, nấu dạng canh. Dùng tốt cho người bị bướu giáp trạng lành tính.
Canh rau tập tàng: Dền cơm 100g, rau dệu 50g, ngọn lá mảnh cộng 50g hay rau đay; nấu với bột canh, bột tôm hay nước cua. Tác dụng mát gan, thanh nhiệt, kích thích tiêu hoá.
Chữa sản hậu: Lá dền tía 50g, rửa sạch, thái lát, nấu bỏ bã lấy nước, thêm gạo nếp nấu cháo ăn trong ngày.
Chữa đau mắt: Hạt dền cơm, hạt thảo quyết minh, liều lượng bằng nhau (10g). Sắc nước uống. Chữa mắt đau có màng mộng.
Chữa phát ban: Rau dền 10g, rễ hoặc lá lức 10g, ké hoa vàng 8g, rễ sắn dây 8g, cỏ mần trầu 8g, dây chiều 8g, rau má 8g, dây giác tía 8g, kinh giới 6g, cam thảo đất 6g, bạc hà 4g, gừng sống 2 lát. Sắc uống. Chữa sốt nóng thời kỳ đầu.
Kinh nghiệm dân gian lấy lá giã nát, nước uống và bã đắp chữa rắn cắn.
Rễ dền tía và rễ bí ngô lượng bằng nhau, sắc uống chữa chảy máu do sảy thai. Hạt dền cơm (20g) chữa tiểu tiện không thông…
Kiêng kỵ: Phụ nữ có thai và người hư hàn tiêu chảy dùng hạn chế.
Theo Lương y Thảo Nguyên/Suckhoedoisong.vn
